Bağımsızlığı inşa etmek: çocuğunuza ne vakit ve nasıl yardım isteyeceğini öğretmek

Gerçekten düşünene kadar yanlış görünüyor

Bağımsız olabilmek için yardım alma konusunda yeterli olmalısınız.

Bu söz, üzerinde gereğince uzun mühlet düşünülene kadar birçok şahsa yanlışsız gelmeyebilir; fakat size şunu garanti edebilirim ki, yardım istemeyi ve almayı öğrenmek, bağımsızlık olarak isimlendirdiğim öz yeterliliğin olmazsa olmaz bir bileşenidir.

Bağımsız olmanın ne manaya geldiğini düşünüyorsunuz? Bağımsızlıktan bahsettiğimde, elektriksiz bir kulübede dağ adamı hayatı yaşamak, şirket merdivenlerinde acımasız bir tırmanıcı olmak yahut silahlarla ve konserve yiyeceklerle dolu bir sığınakta hayatta kalmak üzere uç noktalardan bahsetmiyorum. Benim bakış açıma nazaran, bağımsızlık şunları içerir:

• Dengelilik ve özdenetim
• Dayanıklılık
• Problem çözme hünerleri ve yaratıcılık
• Kişisel sorumluluk
• Etkinlik ve başarı
• Pratiklik
• Sistemler hakkında anlayışa sahip geniş bir bilgi tabanı
• Ne vakit ve nasıl yardım isteyeceğinizi bilmek

Kendinizi yalnızca bağımsız bir kişi olarak etiketlemeniz onu o denli yapmaz. Bağımsız beşerler, bağımsız olmalarına ve bağımsız kalmalarına yardımcı olan birçok maharet ve özellik geliştirmişlerdir. Yardım istemek ve almak, onların oraya ulaşmalarına yardımcı olan kritik bir stratejidir. Diğerlerinden tesirli bir halde yardım almayı öğrenmek, çocukların öğrenmesi gereken kritik bir maharettir.

Çocukları geri tutan tutumlar

Bazı çocuklar büyüme zihniyetini benimsemekte hakikaten zorlanırlar ve zorlukların, aksiliklerin ve başarısızlıkların onları durdurduğunu görürler. Bunun nedeni nedir? Çocukların denemekten çekinmesinin yahut korkmasının birkaç nedeni vardır, lakin bunların birden fazla kaçınmadan kaynaklanır. Kaçınmayı tetikleyen ve yardım aramayı ve büyüme zihniyetini benimsemeyi engelleyen yaygın fikirler ve tavırlar şunlardır:

• Aptal üzere görüneceğim.
  • Karşıt niyet: “Akıllı çocuklar ne vakit yardım istemeleri gerektiğini bilirler.”
• İnsanlar benimle dalga geçecek.
  • Karşıt niyet: “İnsanların yardım istemeleri birçok vakit alay konusu olmaz.”
• Her şeyi bilmem gerekiyor.
  • Karşıt niyet: “Her şeyi bilmek imkansızdır, lakin daha fazlasını ve daha süratli öğrenmeyi, daha fazlasını daha düzgün bilen insanlardan yardım isteyerek başarabilirim.”
• Bunu bilmem lazım. Bunu bilmem gerekiyor.
  • Karşıt fikir: “Bunu bilmem gerekse bile bazen unutuyorum. Bilmem gerekeni yine öğrendiğimde sonsuza dek hatırlamaya karar verebilirim.”
• En yeterlisi olmam lazım.
  • Karşıt fikir: “Bir işte en düzgün olan beşerler, yanılgılarından ve hayal kırıklıklarından ders çıkarmışlardır.”
• Kendimi aptal hissetmek istemiyorum.
  • Karşı fikir: “Yardım istemekten utanmayı, yardımdan kaçınarak çaresiz ve hayal kırıklığına uğramış hissetmeye tercih ederim.”
• Başkalarının ne kadar aptal ve maharetsiz olduğumu görmelerini istemiyorum.
  • Karşı fikir: “Yardım istemeyi bilen ve bu sayede muvaffakiyete ulaşan insanlara hayranım.”
• Yardım istemek için fazla telaşlıyım.
  • Karşı fikir: “Kendim için hayallerimden ve amaçlarımdan vazgeçmek konusunda dert duymaktansa, yardım istemek konusunda korku duymayı tercih ederim.”

Kendinizi üstteki olumsuz fikirlerden ve tavırlardan rastgele birinde gördünüz mü? Başımızın içinde kendimize söylediğimiz şeyler çok kıymetlidir. İç diyaloğumuzu değiştirebildiğimizde ve kendimizi daha istikrarlı ve anlayışlı hale geldiğimizde daha keyifli, daha az telaşlı ve gereksinim duyduğumuzda yardım isteme olasılığımız daha yüksek olur.

Evde model yardımı arama

Yardım arayan bir tavır ve gelişim zihniyetini modellemek konutta başlar. Süratli bir öz denetim yapın. Zorlandığımda ve yardıma gereksinimim olduğunda çocuklarım için nasıl bir gelişim zihniyeti ve yardım arayan bir tavır modeli olabilirim? Çocuklarıma, onları baltalamadan yahut bağımlılığı teşvik etmeden onlara yardım etmek için orada olduğumu nasıl iletirim? Çocuğunuza ödevlerinde yardımcı oluyorsanız ve yanıtı bilmiyorsanız, mevcut kaynaklarla çözemiyorsanız yanıtı nasıl elde edersiniz?

Peki, onlar için bir şey yapmadan yahut onları aptal hissettirmeden çocuklara nasıl yardım edebilirsiniz? Bir yol, sizden ne seviyede dayanağa muhtaçlık duyabileceklerini anlamaktır. Şu rollerde yardımcı olabilirsiniz:

• Planlayıcı – “Bu işe yaramazsa, yedek planınız nedir?”
• Teknik Dayanak – “Bir sorunuz varsa beni arayın.”
• Yardımcı – “Mikserin çalışmasını sağlayacağım ve kek kalıplarını fırına koyacağım.”
• Müfettiş – “Tamam çocuklar. İnşa ettiğiniz atlamadan bisikletinize binmeden evvel gelip beni denetim edin.”
• Gözetmen – “İlerlemenizi takip etmek için oradaki gölgede olacağım.”
• Hayran – “Bitirdiğinde beni almaya gel. Ne yaptığını görmek istiyorum.”
• Ulaşım – “Eğer yorulursanız yahut bir şeyler yolunda gitmezse beni arayın, gelip sizi alayım.”

Çocuklara yardım etmenin bir öteki yolu da birtakım temel yanlışlardan kaçınmaktır. Çocuklar yardım istediğinde onları suçlamayın, onlarla alay etmeyin yahut gelecekte sizi izlemeden ve kendileri nasıl yapacaklarını öğrenmeden onlar için bir şey yapmayın. Çocuklarınıza yardım etmeyi tek seferlik bir olay olarak değil, bir süreç olarak düşünmek de yararlıdır. Telefon kullanma, e-posta yazma, kıyafetlerini mahvetmeden çamaşır yıkama, yemek pişirme, para biriktirme/bütçeleme ve kaygılarını öğretmenleri yahut hekimleri üzere diğerleriyle konuşma konusunda uzmanlaşmalarına yardımcı olacak kişi siz olabilirsiniz. Çocuklar bu tecrübeleri hatırlar ve bu onların özgüvenini artırır. Kendilerini inançta hissettikleri ve “yetişkin” hünerleri kazandıkları alan ne kadar çok olursa, daha fazla şey denemeye ve gereksinim duyduklarında yardım istemekten korkmamaya o kadar çok teşvik edileceklerdir. Ayrıyeten, muhtaçlık duyduklarında yardımın orada olduğunu bilmek rahatlatıcı olduğu için yardım istemeden evvel biraz daha fazla efor gösterebilirler.

Alanın genişletilmesi

Alanı genişletmek, çözülmesi gereken bir sıkıntıya daha fazla insan (veya yardımcı) eklemek manasına gelir. Uzmanların bile yardıma muhtaçlığı vardır. “Aşırı gerilime girmeyin,” sıkıntısı ve eklerdi, “Sıkışıp kalırsanız ulaşabileceğiniz birçok insan olduğunu unutmayın. Gereksiniminiz varsa yardım isteyin. Unutmayın: alanı genişletin.”

Peki çocukları yardım istemeye ve gereksinim duyduklarında hayatlarındaki alanı genişletmeye nasıl teşvik edebiliriz? Çocuklar yalnızca ebeveynlerinden yardım istemeye ve almaya istekli göründüğünde bu bilhassa güç hissedilebilir. Muhtemelen başlamak için en güzel yer, çocukları şu anki okul sınıflarında yardım istemeye desteklemektir. Çocuklar öğretmenlerinden yardım istemeyi öğrendiklerinde, koçlar, müzik öğretmenleri vb. üzere hayatlarının öbür alanlarına da yayılabilirler. Çocuğunuzun çabucak öğretmenlerine ulaşmasını ve uygun halde yardım istemesini sağlamak kritik değer taşır. Çocuklarımızın “Lütfen bana bu matematik sorununun nasıl çözüleceğini göster ki başkalarını de yapabileyim” demesini istiyoruz, “Sadece bana karşılığı söyle” demelerini değil.

Bazen çocuğunuz öğretmeniyle şahane bir formda eşleşir, bazen de eşleşmez. Ayrıyeten çocuğunuzla öğretmenler ve öteki yetişkinlerle etkileşimde bulunarak rol yapma pratiği yapabilirsiniz ve çocuğunuz makul bir kişinin yardımcı olmadığını düşünürse, gereksinim duyduğu yardımı almasına yardımcı olmak için bir sonraki adımda kime ulaşacağınız konusunda birlikte beyin fırtınası yapmaya başlayabilirsiniz.

Yardım istemeyi ve almayı öğrenmek bir çocuğun hayatını kurtarabilir

Çocuklar utanç ve mahcubiyet korkusuna yatkındır. Çoklukla yanlış bir şey yaptıklarından yahut tüm yanıtları bilmeleri gerektiğinden tasa ederler. Ve yanlış bir şey yaptıklarını bildiklerinde, yapmamaları gerektiğini bilmelerine karşın bunu gizlemeye çalışırlar, aptal hissetmekten kaçınmaya çalışırlar yahut yanlışları yüzünden başlarını belaya sokmak istemezler. Ya çocuğunuz bir kusur yaparsa yahut kendini tehlikeli bir durumda bulursa? Ya kaybolursa, incinirse, yanlış beşerlerle birlikte olursa yahut sarhoş olursa? Yanılgı yapsalar bile, yardım için size yahut güvendikleri diğer bir yetişkine ulaşmalarını istemez misiniz?

Bu bilhassa çocuklar intihara meyilli hissettiğinde geçerlidir. Çocuğu intihara teşebbüs eden ebeveynlerin birden fazla, çocuklarının depresyonda olduğunu bile bilmiyordu! Çocuklar intihara meyilli hissettiğinde yardım istemek ve almak inanılmaz derecede değerlidir. Çocuklar yardım olduğunu bilmelidir. Sizden yahut diğer bir yetenekli yetişkinden nasıl yardım alabileceklerini bilmeleri gerekir. Onların yardım arama tavırlarını ve hünerlerini geliştirmelerine yardımcı olan kişi siz olabilirsiniz zira bu onların hislerini, güvenliklerini ve hayatın beklenmedik biçimde getirebileceği acıyı daha âlâ yönetmeyi öğrenmelerine yardımcı olacaktır.

Çocuğunuzun yardım aramasını teşvik ederek kendi kendine yeterlilik geliştirmesine yardımcı olabilirsiniz.

Çocuğunuzu kendine güvenen, ayakları yere basan ve bağımsız bir genç yetişkin olarak hayal edin. Oraya nasıl geldiler? Onları oraya getiren toplumsal medya mı yoksa şahsî gelişim görüntüleri mıydı yoksa siz ve güvendiğiniz öbür yetişkinler mi onların oraya ulaşmasına yardımcı oldunuz? Yardım istemeyi ve almayı öğrenen çocuklar daha fazla dayanıklılığa, daha sağlıklı ilgilere ve eğitimlerinde ve sonraki mesleklerinde daha fazla muvaffakiyete sahiptirler. Özgüven oluşturan bir yeterlilik hissine sahiptirler ve bilgi, eğitim ve mevcut kaynaklarının sonlarına ulaştıklarında yardım istemekten çekinmezler. Çocuğunuzun bağımsız bir yetişkin olma yoluna girmesine yardımcı olan kişi siz olabilirsiniz; bunu uygun yardım arama davranışında model olarak ve teşvik ederek yapabilirsiniz.