Çocuklarda palavra söyleme davranışı
Çocukların iki yaşına doğru konuşmaya başlamalarıyla palavrası değerlendirmek mümkün hale gelince; palavra söyleme davranışının erken yaslardaki gelişimi ve çocuklarına hangi nedenlerle palavra söylediklerine bağlı. Çocuklarda erken devirde görülen ve kendi menfaatlerini gözetme maksadıyla söyledikleri palavraların daha çok zihinsel durumlara yönelik anlayışla birlikte ortaya çıktığı gözlenmektedir.
3 yaşından itibaren anne babanı tavırları çocuğun yaptığı şeyleri gizleme ya da anlatmama üzere durumlarla görülebilir. Çocuklar daha çok bu yaşlarda kendi isteklerini ön planda meblağlar gelişim devrinin de tesiriyle. Ebeveynlerin çocuğa yaklaşımı palavranın ilerleyen süreç de çocuğun benliğiyle bütünleşebilir.3 yaş da söylenen palavra davranışı daha masumane kalmaktadır. Ancak çocuğun bu süreç de palavra davranışın altındaki sebepler daha kıymetlidir.
Bu süreç de bedeller eğitimi 3 yaş da evvel ailede sonra anaokulu periyoduyla başlar. Bedeller sosyal-duygusal istikametten sağlıklı gelişimin kıymetli bir yardımcısı olarak görülmektedir.
Değerlerin edinilmesinde okulun en uygun ortamlardan biri olduğu düşünülürse, eğitimin birinci kademesinde birtakım temel pahaların öğretilmesi daha da ehemmiyet kazanmaktadır. Okul öncesi bedeller eğitimi çalışmalarında vurgulanan kıymetlerden biri doğruluk-dürüstlüktür. Benzeri halde, farklı bir coğrafyada olan Çinli çocuklara da hükümet tarafından okul öncesi devirden itibaren toplulukçuluk ve vatanseverliğin yanı sıra dürüstlük ve alçakgönüllü olma üzere bedeller aktarılmaktadır. Son vakitlerde bilhassa ülkemizde de bedeller üzerine okullarda önemli çalışmalar gözlenmektedir.
Genel olarak her gelişim periyodunda görülen palavra söyleme davranışının sıklıkla görülmemesi için anne ve babalar çocukların his ve niyetlerini söz etmesine fırsat vermeli ve olumlu davranış örneklerini takdir etmelidirler. Tehdit etme, eleştirme, kıyaslama, baskı üzere uygulamalar yerine çocukta iç disiplini geliştirmeye çalışmalıdırlar. Bu noktada çocukta inanç hissini geliştirmelidir.
Araştırmacılar palavra söylemenin altında yatan motivasyonu yalnızca çocuğun etkilendiği ebeveynlik şekline ve ailedeki etkileşime bağlama konusunda hassas davranmışlardır. Lakin ne yazık ki olumsuz ebeveynlik tarzlarına maruz kalan çocukların çok taraflı palavra söyleme davranışını artırdığını gözlemlemekteyiz.
Vakalarda palavra söyleme davranışı şuurlu olarak çocuklarda 7 yaş sonrasında da kendi menfaatlerini ön planda tutmak emeliyle daha çok kullanılmaktadır. Telaşlı bağlanma tarzına bağlı olarak da ebeveynlerin tavırlarına nazaran çocuğun palavra söyleme davranışının geç söndüğünü söyleyebiliriz. Dürtü denetim bozukluğu ve dikkat dağınıklığı bozukluğu görülen danışanlarda palavra söyleme davranışına daha sık rastlamaktayız.
6-12 yaş periyodunda çocuklar için kurallar kesin ve değişmezdir. Kurallara uyulmadığında otomatik olarak cezalandırmanın olacağı kanısındadırlar. Kuralların gerisindeki neden bu yaş periyodunda aranmadığı için kayıtsız koşulsuz otoriteye itaat, dışsal kurallara bağlılık net bir halde görülebilmektedir.
Bazı olaylarda palavra söyleme davranışı şuurlu olarak çocuklarda 7 yaş sonrasında kendi menfaatlerini ön planda tutmak emeliyle daha çok kullanılmaktadır. Dertli bağlanma tarzına bağlı olarak da ebeveynlerin tavırlarına nazaran çocuğun palavra söyleme davranışının geç söndüğünü söyleyebiliriz. Dürtü denetim bozukluğu ve dikkat dağınıklığı bozukluğu görülen danışanlarda palavra söyleme davranışına daha sık rastlamaktayız.
Bu süreç de ebeveynler huzursuz olmakla bir arada yanlış davranış tavırlarıyla palavra davranışını çocuk da kullanılacak yanlış bir kaçış sistemi haline gitmektedir.
7 yaş itibariyle palavra söyleme davranışının çocuklarda kalıcı hale gelmemesi yönünde
söylenen palavranın da çocuk için sonuçlarını kestiremediği bir kaçış olarak görülmesi olasıdır. Bu durum bize çocuğun o an için somut bir cezadan kaçmak ya da ödül almak için palavra söylediğini göstermektedir. 12 yaş sonrasında çocuk ahlaki özerklik kazanmaya başlar. Arkadaş etrafının genişlemesi ve etkileşimlerinin artması ile bireyde kurallara karşı bakış açısında süratli bir değişim oluşur. Artık kurallara uyulmadığında otomatik olarak nedensiz cezanın geleceği kanısı yoktur. Ceza almak için kuralların ihlal nedenleri ve “niyet” değerlidir.
Bir de yaş ilerlemesiyle artık palavranın patolojik palavra haline gelmesi en değerli özelliği inandırıcılık gücünün çok kuvvetli olmasıdır. Ailelerin en çok dikkat etmesi gereken palavra çeşididir. Alışkanlık haline gelen palavradan farkı rastgele bir faydası olmasa dahi çocuğun doğruyu söylememesidir. Patolojik yalandaki gaye nitekim uzaklaşarak bencilce bir sonuca ulaşmak olabilmektedir. Olmayan şeylerle etrafındaki insanların inandığını görmek çocuğa zevk vermektedir. Patolojik palavra söyleyen çocukların içsel çatışmalarını yansıttıkları unutulmamalıdır.
Burada ebeveyn kendini sorgulaması açısından bu soruları cevaplamak yararlı olacaktır.
Örneğin;
• Çocuğumdan beklentim epeyce fazla mı?
• Çocuğumu ne kadar çok sevdiğimi onlar biliyor mu?
• Çocuğumdan beklentilerimi ve bu beklentilerin nedenlerini onlara vaktinde açıklıyor muyum?
• Disiplin metotlarım çok sert mi?
Ebeveynlerin bu noktada uygun bir gözlemci olmaları sorun davranışların üstesinden gelebilmek açısından ehemmiyet taşımaktadır. Bazen çocuklar dikkat çekmek, kızgınlıklarını muhakkak etmek, aileyle uyumlu olmak, cezadan kaçmak, arkadaş kazanmak için ve ailedeki bir davranışı model aldıkları için palavra söyleme davranışı sergilemeye başlarlar.
Ebeveynler için pratik öneriler
Söyledikleriniz ve yaptıklarınız ortasında tutarlılık olmalıdır.
Çocuğunuza palavra söylemesine imkân verecek durumlar oluşturmamaya çalışmalısınız.
Yalanı renklere ayırmamalı, patolojik palavra belirtileri gözlediğinizde kesinlikle bir uzman yardımı almalısınız.
Çocuğunuzun söylediği palavranın içeriğine değil onu palavra söylemeye iten nedene odaklanmalısınız.
Ebeveyn olarak çok kuralcı ve otoriter olmaktan kaçınmalısınız.
Çocuğunuzun yaptığı yanlış gördüğünüz her durumu cezaya başvurmamalısınız.
Yalan söylediği anda çabucak onu palavrası ile yüzleştirmemelisiniz.
