Bazen hayatın akışında, istemediğimiz ve ummadığımız değişiklikler olur. Bunlar bize güzel hissettirmez; bir an evvel değiştirmek, daha doğrusu kurtulmak isteriz. İnsan zihni, tehdit olarak algıladığı her şeyi kendinden uzaklaştıracak yollar arar. Bu, zihnin en temel savunmasıdır: hayatta kalmak.
Bir rutin oluşturmak, sıradan olan hayat akışı, beşere her şeyi denetim edebileceği yanılsamasını getirir. Kendine “daimi bir korunaklı alan” yaratabileceği umudu da kişiyi hayatta fiyat. “İdare makinası” üzere işleyen akıl, gün gelir işin içinden çıkamaz olur ve öbür bir yapının—ilahi olanın, kendisinden daha güçlü ve sonsuz olanın—yardımına gereksinim duyar. Zira denetim yanılsaması içinde olan insan, ruhunun bildiğini şimdi hatırlamamakta; zihnini, sırf yaşantılarından topladığı “veriler” üzerinden çalıştırmaktadır.
“Hatırlamamakta” sözünün altını çizmek isterim. En saf haliyle bebeklikten, aklın hükümran güç olduğu yetişkinliğe kadar geçen sürece ben “unutma” diyorum. İbn Arabi’nin niyetinden ilhamla; ruhlar, vücut kılıfına girmeden evvel, ervah âleminde yaratıldıkları o türlü vakitte, külli akla bağlıydılar. Yani ilahi olanla direkt temastaydılar. Lakin dünyaya gelince, hayatta kalmaları için akıl yetilerinin gelişmesi ve fonksiyonel hale gelmesi gerekiyordu. Bu nedenle yaşantılarından bilgi topladılar, bunları farklı biçimlerde işlediler ve bir sonraki adımı bu datalar ışığında attılar.
Zihin şöyle işler: bilgi – sürece – kayıt – yeni data – eski kaydı hatırlama – misal sürece – çıktı… Bu bir döngüdür.
Bu döngüyü kırmanın yolu ise farklı bir işleyişe geçmektir: Kalbin varlığını hatırlamak.
Kur’an şöyle buyurur:
“Onlar, iman edenler ve kalpleri Allah’ı anmakla huzura kavuşanlardır. Biliniz ki kalpler lakin Allah’ı anmakla huzur bulur.” (Ra’d Mühleti, 28. ayet)
Kontrol etmenin aksisi; teslimiyettir. Teslim olmak, edilgen kalıp hiçbir şey yapmamak değildir. Tersine, elinden geleni yapıp akabinde hakkında kararın çoktan verildiğini bilerek, olanı sabırla karşılamayı bilmektir. Bu, zihnin tükenmişliğine karşı ruhun derinliğinden gelen bir duru kabulleniştir.
Hz. Yakup, oğlu Hz. Yusuf’un hasretine sabretti.
Hz. Eyyüp, hastalıklarına dayandı.
Hz. İbrahim, ateşe atıldı ve Allah’a sığındı; ateş ona serinlik ve selamet oldu.
Hz. Yusuf, haksız yere suçlandı ve yıllarca zindanda kaldı…
Dilerim ki Rabbim, yaşadığımız her türlü zorluğun ve meşakkatin altından kalkabilecek bir güç; denetim edebileceği sanrılarından kurtulan bir akıl; hakikat kararlar verip hakikat adımlar atabileceğimiz bir irade; görünenin gerisindekini görebilen, duyulanın gerisindeki hakikati sezen bir kalbi uyanışı nasip etsin. Tabi tüm bunları taşıyabilecek halde kalplerimizi genişleterek bizleri huzura erdirsin.
