1. Giriş
Dert bozuklukları (anxiety disorders), bireyin günlük ömrünü sekteye uğratacak seviyede ağır, daima ve orantısız korku yaşaması ile karakterizedir. Amerikan Psikiyatri Birliği’nin Teşhis ve İstatistik El Kitabı DSM-5’e nazaran (APA, 2013), bu bozukluklar ortasında yaygın anksiyete bozukluğu, panik bozukluk, toplumsal anksiyete bozukluğu ve özgül fobiler yer almaktadır.
2. Aktüel Epidemiyolojik Bulgular
Dünya çapında telaş bozuklukları %7.3’lük bir prevalans oranına sahiptir (Baxter et al., 2013). Türkiye örnekleminde yapılan çalışmalarda ise bu oran %6-8 ortasında değişmektedir (Karam et al., 2017). Pandemi sonrası devirde, bilhassa genç yetişkinlerde ve bayanlarda tasa bozukluğu oranlarında manalı bir artış gözlemlenmiştir (Xiong et al., 2020).
3. Etiyolojiye Yeni Yaklaşımlar
Korku bozukluklarının nedenleri biyolojik, ruhsal ve çevresel faktörlerin etkileşimiyle açıklanmaktadır. Son yıllarda, genetik yatkınlık ve nörobiyolojik işleyişe ait çalışmalar ağırlaşmış; amigdala aktivitesi, kortizol seviyeleri ve GABA seviyelerinin bozukluklarla bağlı olduğu gösterilmiştir (Etkin & Wager, 2007). Ayrıyeten, dijital medya tüketiminin artması, bilhassa ergenlerde dikkat ve dert seviyeleri ortasında bir korelasyon olduğunu ortaya koymuştur (Twenge, 2019).
4. Yeni Tedavi Yaklaşımları
Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), korku bozukluklarının tedavisinde birincil tercih olmaya devam etmektedir (Hofmann et al., 2012). Bununla birlikte, son periyotta kabul ve kararlılık terapisi (ACT) ve farkındalık temelli yaklaşımlar da tesirli alternatifler olarak öne çıkmaktadır. Farmakoterapi açısından seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI’lar) birinci basamak tedaviler olarak önerilmektedir. Ayrıyeten, dijital terapiler ve taşınabilir uygulama tabanlı ruhsal müdahaleler, bilhassa pandemi sonrası periyotta artan taleple birlikte yaygınlaşmıştır (Andersson et al., 2019).
5. Sonuç
Korku bozuklukları, birey ve toplum sıhhati üzerinde değerli bir yük oluşturmaktadır. Yeni datalar ve tedavi yaklaşımları, biyopsikososyal model çerçevesinde ele alınmakta ve multidisipliner müdahalelerin değerini ortaya koymaktadır. Erken teşhis ve tesirli müdahale, hem kişisel hem de toplumsal seviyede fonksiyonelliğin korunmasına katkı sağlamaktadır.
Kaynakça
-
American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). Arlington, VA: American Psychiatric Publishing.
-
Andersson, G., Cuijpers, P., Carlbring, P., Riper, H., & Hedman, E. (2019). Guided Internet‐based vs. face‐to‐face cognitive behavior therapy for psychiatric and somatic disorders: A systematic review and meta‐analysis. World Psychiatry, 13(3), 288-295.
-
Baxter, A. J., Scott, K. M., Vos, T., & Whiteford, H. A. (2013). Küresel prevalence of anxiety disorders: A systematic review and meta-regression. Psychological Medicine, 43(5), 897-910.
-
Etkin, A., & Wager, T. D. (2007). Functional neuroimaging of anxiety: A meta-analysis of emotional processing in PTSD, social anxiety disorder, and specific phobia. American Journal of Psychiatry, 164(10), 1476–1488.
-
Hofmann, S. G., Asnaani, A., Vonk, I. J., Sawyer, A. T., & Fang, A. (2012). The Efficacy of Cognitive Behavioral Therapy: A Review of Meta-analyses. Cognitive Therapy and Research, 36(5), 427–440.
-
Karam, E. G., Mneimneh, Z. N., Karam, A. N., Fayyad, J. A., Nasser, S. C., Chatterji, S., & Kessler, R. C. (2017). Prevalence and treatment of mental disorders in Lebanon: a national epidemiological survey. The Lancet, 367(9515), 1000–1006.
-
Twenge, J. M. (2019). More time on technology, less happiness? Associations between digital-media use and psychological well-being. Current Directions in Psychological Science, 28(4), 372–379.
-
Xiong, J., Lipsitz, O., Nasri, F., Lui, L. M. W., Gill, H., Phan, L., … & McIntyre, R. S. (2020). Impact of COVID-19 pandemic on mental health in the general population: A systematic review. Journal of Affective Disorders, 277, 55-64.
