Psikolojik sonlar, bireyin kendini koruyabilmesi, kimliğini sürdürebilmesi ve sağlıklı bağlar kurabilmesi için hayati kıymete sahip bir yapıdır. Lakin birçok kişi, bilhassa duygusal olarak yakın bağlarda hudut koymakta zorlanır. Bu zorluk, birden fazla vakit erken çocukluk tecrübelerinden, aile içi rollerden ve bireyin benlik algısından kaynaklanır. Hayır diyememek; suçluluk, reddedilme korkusu ya da kıymet görmeme telaşı ile iç içedir.
Psikodinamik bakış açısına nazaran, hudut koyamama davranışı, bireyin geçmişte yaşadığı ilişkisel örüntülerin bugünkü yansımalarından biridir. Bilhassa şefkatle değil taleple büyütülmüş bireylerde, diğerlerinin muhtaçlıklarını kendi muhtaçlıklarının önüne koyma eğilimi gelişir. Bu da kişiyi vakitle tükenmiş, öfke dolu ya da görünmez hissetmesine neden olur. Hayır diyememek bir fazilet değil, birden fazla vakit bir travmanın devamıdır.
Hudut koymak; bireyin duygusal, zihinsel ve fizikî alanlarını tanıması, bu alanları koruyacak formda bağlantı kurması manasına gelir. Bu davranış sırf karşı tarafı değil, bireyin kendisini de eğitir. Hayır dediğimizde karşılaştığımız duygusal yansılar, aslında kendi içimizdeki değersizlik, onaylanma gereksinimi ya da terk edilme endişelerini görünür kılar.
Bu makalede ruhsal hudutların tarifi, oluşumu, sıhhatsiz hudut biçimleri (aşırı geçirgenlik ya da duvar örme), sağlıklı hudut geliştirme yolları ve bilhassa bayanlarda bu sürecin nasıl daha zorlayıcı olduğu ele alınacaktır. Ayrıyeten bireyin kendi iç sesiyle kurduğu alaka ve öz-şefkat kapasitesinin, hudut koyabilme hüneriyle nasıl bağlantılı olduğu detaylandırılacaktır.
Hayır demek, ilgiyi bitirmez; tersine daha sağlıklı bir bağ yeri yaratır. Terapötik süreçte bu hünerin kazanılması, bireyin hayat doyumunu artırır, öfke patlamalarını azaltır ve daha istikrarlı bir benlik algısının oluşmasına katkı sağlar. Sağlıklı sonlar, duygusal güvenliğin temelidir.
Sonuç olarak, ruhsal hudut çizmek bir ayrılık değil, bir bağ biçimidir. Kendi alanına sahip çıkan birey, hem kendisine hem karşısındakine hürmet duymaya başlar. Bu da münasebetlerin daha dürüst, saydam ve sürdürülebilir olmasının temel taşıdır.
Uzman Psikolog Mustafa Cem Oğuz
