Kaygılı Bağlanma Şekli ve Terk Edilme Korkusu Ortasındaki İlişki
Gelişimsel ve Klinik Bir Bakış
⸻
Giriş
İnsan bağları, bireyin çocukluk devrinde oluşturduğu bağlanma örüntülerinden bağımsız değildir. Bağlanma kuramına nazaran, bireyin çocukken bakıcısıyla kurduğu münasebet, romantik ilgiler de dahil olmak üzere, ömür uzunluğu kurulan ilgilerin birçoklarında tekrarlanır (Bowlby, 1969). Hasebiyle telaşlı bağlanma tarzı, bireyin duygusal yakınlık için duyduğu güçlü dilek ve reddedilme korkusunu söz eder. Bu bireyler ilgilerinde reddedilme, kıymetsiz görülme yahut terk edilme korkusu yaşarlar. Bu endişeler uzun vadede kişinin bağ kalitesini, özsaygısını ve dayanıklılığını mahvedebilir.
Bu makale, dertli bağlanma tarzına sahip bireylerde gözlemlenen terk edilme kaygısının ruhsal ve gelişimsel kökenlerini tartışacak ve bağlanma kuramı, içsel çalışma modelleri ve his düzenleme maharetleri açısından kuramsal bir açıklama sunacaktır.
John Bowlby’nin bağlanma kuramı, çocukların bakım verenleriyle yaşadıkları etkileşimlere bağlı olarak inançlı ya da inançsız bağlanma tarzları geliştirdiklerini ileri sürer. Mary Ainsworth’un (1978) “garip durum testi” deneyinde kodlandığı biçimiyle, kuram, telaşlı bağlanmayı “güvensiz bağlanma” kategorisi altında ele alır. Telaşlı bireyler genelde:
• Başkasının sevgisi konusunda daima olarak merak içinde olmak. • Reddedilme ya da terk edilme konusunda çok hassas olmak. • Eşlerinin davranışlarını çok yorumlamak ve yanlış algılamaya daha yatkın olmak.
• Bağlandıkları objeden ayrıldıklarında çok duygusal olma eğilimi gösterirler.
Bütün bu özellikler bireyin bağlarında yüksek seviyede terk edilme korkusu yaşamasına neden olur.
Terk Edilme Dehşetinin Gelişimsel Temelleri
Terk edilme korkusu, ekseriyetle tutarsız ebeveynlik, ilgisizlik, ihmal yahut duygusal ihmal sonucu çocuklarda oluşur. Aşağıdaki durumlar bilhassa bu endişeyi tetikler: • Ebeveynler bazen soğuk, bazen ilgili (çocuk ne vakit ilgili olacaklarını asla bilemez) davranırlar.
• Ayrılık, kayıp ya da travmatik bir olay (örneğin boşanma, ölüm). • Var lakin duygusal olarak yok (anne ya da baba orada olsa bile duygusal gereksinimlere yanıt vermemek). Bu cins etkileşimler sonucunda çocuk, “İhtiyaçlarım karşılanmazsa terk edilirim” inancını geliştirir. Bu inanç, çocuk büyüdükçe içselleşir ve kişinin partneriyle olan münasebetinde kendini gösterir.
Bağlanma kuramı, bireyin kendisi ve diğerleri hakkında oluşturduğu bilişsel şemaları “içsel çalışma modelleri” olarak isimlendirir. Dertli bağlanma örüntüsüne sahip bireylerin içsel çalışma modeli çoklukla şu formdadır: • “Ben sevgiye layıkım.
” • “Başkalarına güvenilemez.
• “Beni terk edecekler. ” Bu inançlar şunları içerir: • “Beni terk edecekler. ” Güçlü hislerle boğulduklarında sakinleşmekte, net düşünmekte ve hislerini yönetmekte zorluk çekebilirler. Bu da terk edilme dehşetlerini arttırır.
İlişkilerde Davranışsal Gözlemler
Terk edilme korkusu ve telaşlı bağlanma, bireyin romantik ilgilerinde şu davranışlara yol açabilir: * Partnerini sınama (sonsuz “Beni seviyor musun? ” ve “Beni terk edecek misin? ” soruları), * Kendi ziyanına olacak halde başka bireye tutunmaya çalışma.
• Denetimci davranışlar, kıskançlık, • Partnerin ilgisini kaybettiğini gördüğünde çok reaksiyon verme (ağlama, tehdit, sessizlik, vb.). • Gereksiz yere partnerin dikkatini çekmek için çok uğraş gösterme.
Bütün bu aksiyonlar uzun vadede ilgiyi tüketme eğilimindedir ve paradoksal olarak “terk edilmeye” yol açar. Yani birey aksiyonlarıyla korktuğu şeyi kendi kendine yaratır.
Sonuç ve Öneriler
Kaygılı bağlanma tarzı ve terk edilme korkusu bireyin ruhsal geçmişi ve gelişimsel yörüngesi ile yakından alakalıdır. Bu endişenin tanınması ve üstesinden gelinmesi sağlıklı ilgilerin gelişimi için son derece değerlidir.
Bilişsel yine yapılandırma, terapi süreci boyunca çalışmak, öz-şefkat geliştirmek ve psikoterapi, bireyin içsel modellerini sorgulamasına ve hislerini daha sağlıklı bir biçimde yönetmesine imkan sağlar.
Partnerle açık bağlantı, itimat inşa edici davranışlar ve karşılıklı olarak belirlenmiş hudutlara sahip olma dışında, bu davranışlar bağlantıdaki terk edilme endişesinin tesirlerini azaltmaya da fayda.
Kaynakça
- Bowlby, J. (1969). Attachment and Loss: Vol. 1. Attachment. New York: Basic Books.
- Ainsworth, M. D. S., Blehar, M. C., Waters, E., & Wall, S. (1978). Patterns of Attachment: A Psychological Study of the Strange Situation. Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum.
BERKE DENİZ
