Toplumsal medya kullanımının gençlerde dert seviyeleri üzerindeki rolü

Giriş

Teknolojik gelişmelerin sürat kazanmasıyla birlikte toplumsal medya, genç bireylerin hayatlarının ayrılmaz bir modülü haline gelmiştir. Instagram, TikTok, X (eski ismiyle Twitter), Snapchat ve YouTube üzere platformlar, toplumsal irtibatlar kurma, kendini tabir etme ve eğlenme gayeleriyle yaygın biçimde kullanılmaktadır. Lakin bu platformların ruhsal tesirleri, bilhassa dert bozuklukları açısından kaygı verici boyutlara ulaşmıştır. Ergenlik ve erken yetişkinlik periyodu, kimlik gelişiminin formlandığı ve toplumsal onaya olan muhtaçlığın yüksek olduğu kritik bir evredir. Bu bağlamda toplumsal medya, hem bir irtibat aracı hem de potansiyel bir gerilim kaynağı olarak karşımıza çıkmaktadır (Twenge & Campbell, 2018).

Sosyal Medya ve Dert Ortasındaki İlişki

Araştırmalar, toplumsal medyada geçirilen mühletin artmasıyla birlikte genç bireylerde dert belirtilerinde manalı bir artış olduğunu ortaya koymaktadır. Woods ve Scott (2016), 13–18 yaş ortası gençlerle yaptıkları çalışmada, toplumsal medya bağımlılığı seviyesi yüksek olan bireylerde, genel anksiyete seviyelerinin de yüksek olduğunu bulmuştur. Bu durum, bireyin daima olarak dijital dünyadaki etkileşimleri izleme muhtaçlığı, “kaçırma korkusu” (FOMO) ve daima karşılaştırma davranışları ile ilişkilendirilmiştir.

Karşılaştırma davranışı, bireylerin kendilerini oburlarının idealize edilmiş hayat sunumlarıyla kıyaslaması sonucu benlik saygısında düşüşe ve telaşta artışa neden olmaktadır (Chou & Edge, 2012). Bilhassa görsel içeriklerin ön planda olduğu platformlar, vücut imajı ile ilgili telaşları tetiklemekte ve toplumsal yeterlilik algısında bozulmalara yol açabilmektedir (Perloff, 2014). Bu durum, bilhassa ergenlerde toplumsal anksiyetenin ve depresif belirtilerin artmasına katkı sağlamaktadır.

Ayrıca, toplumsal medya aracılığıyla maruz kalınan siber zorbalık da gençlerde ağır ruhsal baskıya yol açabilmektedir. Kowalski ve Limber (2013), çevrim içi zorbalığa uğrayan gençlerde hem korku hem de depresyon belirtilerinin değerli ölçüde arttığını belirtmiştir. Öte yandan, toplumsal medya üzerinden onay alma (beğeni, yorum, takipçi sayısı vb.) üzere ölçütlerin bireyin bedelini yansıtması, öz kıymet algısının dışsal kaynaklara bağlanmasına neden olmaktadır. Bu durum da dert seviyesini tetikleyen bir öbür değerli düzenektir (Andreassen et al., 2017).

Koruyucu Faktörler ve Psikoeğitim

Her ne kadar toplumsal medya olumsuz tesirler yaratabilse de, şuurlu ve sonlu kullanım, bu tesirleri azaltmada tesirli olabilir. Psikoeğitim temelli müdahalelerle genç bireylerin dijital medya okuryazarlığının artırılması, toplumsal karşılaştırmalardan kaçınma stratejilerinin öğretilmesi ve benlik algısının güçlendirilmesi, korku ile başa çıkmalarında değerli katkılar sağlayabilir (Uhls et al., 2017). Ayrıyeten toplumsal dayanak sistemlerinin aktifleştirilmesi ve duygusal farkındalığın artırılması, gençlerin toplumsal medya kullanımından kaynaklı ruhsal yüklerle başa çıkmalarını kolaylaştırmaktadır.

Sonuç

Sosyal medya, gençler için hem imkan hem de risk barındıran bir dijital alandır. Bu platformlarda geçirilen müddetin niteliği ve bireyin psikososyal kaynakları, telaş seviyelerini direkt etkilemektedir. Toplumsal medya kullanımının sınırsız ve bilinçsiz bir halde sürdürülmesi, genç bireylerde dert bozukluklarını artırmakta; karşılaştırma, onay gereksinimi ve siber zorbalık üzere sistemler üzerinden ruhsal uygun oluşu olumsuz istikamette etkilemektedir. Eğitimciler, ebeveynler ve ruh sıhhati uzmanlarının iş birliğiyle gençlerin dijital dünyayla sağlıklı bağlantılar kurması desteklenmeli, ruhsal sağlamlıkları güçlendirilmelidir.

Kaynakça

Andreassen, C. S., Pallesen, S., & Griffiths, M. D. (2017). The relationship between addictive use of social media, narcissism, and self-esteem: Findings from a large national survey. Addictive Behaviors, 64, 287–293. https://doi.org/10.1016/j.addbeh.2016.03.006

Chou, H. T. G., & Edge, N. (2012). “They are happier and having better lives than I am”: The impact of using Facebook on perceptions of others’ lives. Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking, 15(2), 117–121. https://doi.org/10.1089/cyber.2011.0324

Kowalski, R. M., & Limber, S. P. (2013). Psychological, physical, and academic correlates of cyberbullying and traditional bullying. Journal of Adolescent Health, 53(1), S13–S20. https://doi.org/10.1016/j.jadohealth.2012.09.018

Perloff, R. M. (2014). Social media use and body image disturbances: The mediating role of internalization and social comparison. Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking, 17(11), 683–689. https://doi.org/10.1089/cyber.2014.0089

Twenge, J. M., & Campbell, W. K. (2018). Associations between screen time and lower psychological well-being among children and adolescents: Evidence from a population-based study. Preventive Medicine Reports, 12, 271–283. https://doi.org/10.1016/j.pmedr.2018.10.003

Uhls, Y. T., Ellison, N. B., & Subrahmanyam, K. (2017). Benefits and costs of social media in adolescence. Pediatrics, 140(Supplement_2), S67–S70. https://doi.org/10.1542/peds.2016-1758E

Woods, H. C., & Scott, H. (2016). #Sleepyteens: Social media use in adolescence is associated with poor sleep quality, anxiety, depression and low self-esteem. Journal of Adolescence, 51, 41–49. https://doi.org/10.1016/j.adolescence.2016.05.008