Üniversite imtihanına yaklaşırken ruhsal dayanıklılık ve başarıyı artırma usulleri

Üniversite imtihanına az bir vakit kalması öğrencilerde ağır ruhsal baskı ve korku yaratmaktadır. Bu ruhsal durumlar öğrencilerin bilişsel fonksiyonlarını olumsuz etkileyerek akademik muvaffakiyetlerini sekteye uğratabilmektedir. Makalemizde imtihan korkusunun akademik ve ruhsal tesirleri literatür ışığında incelenmiş, tasa ile başa çıkmaya yönelik ruhsal müdahaleler ve dayanıklılık artırıcı stratejiler ayrıntılandırılmıştır. Ayrıyeten motivasyonun korunması, vakit idaresi ve sağlıklı ömür alışkanlıklarının muvaffakiyet üzerindeki değeri vurgulanmıştır. Literatürde bilişsel-davranışçı terapi (BDT), mindfulness teknikleri ve toplumsal dayanak sistemlerinin korku idaresinde faal olduğu belirtilmektedir (Hussain & Parveen, 2019; Zenner, Hinz & Herbert, 2014; Zeidner, 2014). Sonuç olarak, imtihana az kalan periyotta ruhsal dayanıklılık ve tesirli dert idaresi, akademik başarıyı artıran kritik faktörler olarak ortaya çıkmaktadır.

Üniversite sınavı, öğrenciler için akademik hayatlarının dönüm noktası olarak görülmekte ve bu süreçte yaşanan ağır gerilim hem ruhsal hem de bilişsel fonksiyonlar üzerinde kıymetli tesirlere neden olmaktadır. Bilhassa imtihana kısa bir müddet kalması halinde öğrencilerin korku seviyelerinde önemli artışlar gözlemlenmekte, bu da dikkat, hafıza ve sorun çözme hünerlerinde bozulmalara yol açmaktadır (Zeidner, 2014). Akademik muvaffakiyet yalnızca öğrenilen bilgiyle değil, tıpkı vakitte öğrencilerin ruhsal dayanıklılığı ve telaş idaresi hünerleriyle de yakından alakalıdır (Schunk & DiBenedetto, 2020). Bu nedenle, imtihan sürecinde öğrencilerin ruhsal dayanak almaları ve gerilimle başa çıkma maharetlerini geliştirmeleri büyük değer taşımaktadır.

Sınav derdi, imtihan anında yaşanan endişe, tasa ve gerilim olarak tanımlanır ve öğrencilerin bilişsel kapasitesini sonlandıran kıymetli bir etkendir (Spielberger, 2010). Dert yüksek olduğunda, öğrenciler sahip oldukları bilgi ve hünerleri aktif halde kullanmakta zorlanırlar. Bu durum bilhassa çalışma belleğinin çok yüklenmesine ve dikkat dağınıklığına sebep olarak akademik performansı düşürür (Owens, Stevenson, Hadwin & Norgate, 2012). Ayrıyeten imtihan korkusu yalnızca bilişsel işlevleri değil, birebir vakitte öğrencilerin duygusal durumlarını da olumsuz etkileyerek özgüven düşüklüğü, motivasyon azalması ve hatta depresif belirtilere yol açabilir (Putwain, 2007). Bu sebeple imtihan derdinin erken fark edilmesi ve tesirli müdahalelerle yönetilmesi gerekmektedir.

Psikolojik dayanıklılık, bireyin güçlü şartlar ve gerilimle karşılaştığında esnek kalabilme ve aksilikleri aşabilme kapasitesidir (Smith et al., 2008). İmtihana hazırlık sürecinde yüksek ruhsal dayanıklılığa sahip öğrencilerin tasa seviyeleri daha düşük ve muvaffakiyet oranları daha yüksektir (Martin & Marsh, 2008). Telaş idaresi kapsamında bilişsel-davranışçı terapi yaklaşımları öğrencilerin olumsuz otomatik kanılarını tanımlayıp değiştirmelerine yardımcı olarak imtihan korkusunu azaltmaktadır (Hussain & Parveen, 2019). Gevşeme teknikleri, nefes idmanları ve progresif kas gevşetme metotları ise fizikî belirtileri hafifleterek telaşın tesirlerini azaltmada tesirli araçlardır (Öztürk & Tüzün, 2019). Bunun yanı sıra mindfulness pratikleri, öğrencilerin dikkat ve farkındalık seviyesini artırarak imtihan anında ortaya çıkan tasa ve gerilimin denetim altına alınmasını sağlamaktadır (Zenner, Hinz & Herbert, 2014).

Akademik motivasyon, öğrenme sürecinin sürdürülebilirliği ve muvaffakiyet için kritik ehemmiyete sahiptir. İmtihan sürecinde motivasyonun düşmesi, öğrenme isteğinin azalmasına ve performansın kötüleşmesine yol açabilir. Bu nedenle öğrencilerin maksatlarına odaklanmaları, küçük gayeler belirleyerek muvaffakiyetlerini takdir etmeleri motivasyonu destekleyici tekniklerdir (Schunk & DiBenedetto, 2020; Zimmerman, 2002). Ayrıyeten tesirli vakit idaresi stratejileri, imtihan hazırlık sürecinin verimliliğini artırmaktadır. Macan (1994) vakit idaresinin hem çalışma müddetini uzattığını hem de kalitesini artırdığını belirtmektedir. İmtihana az vakit kalmışken öncelikli ve sıkıntı hususlara ağırlaşmak, tertipli molalar vermek ve çalışma ortamını optimize etmek akademik performans açısından yarar sağlamaktadır.

Fiziksel sıhhat da akademik başarıda değerli bir rol oynamaktadır. Tertipli uyku, istikrarlı beslenme ve fizikî aktivite, öğrencilerin gerilim toleransını artırarak bilişsel fonksiyonların optimal çalışmasına katkı sağlar (López-Minguez et al., 2019). Uyku eksikliği bilhassa dikkat ve hafıza süreçlerini olumsuz etkileyerek öğrenmeyi ve imtihan performansını düşürür (Walker, 2009). Bu nedenle öğrencilerin imtihan periyodunda uyku tertibine, sağlıklı beslenmeye ve fizikî aktiviteye itina göstermeleri önerilmektedir.

Sonuç olarak üniversite imtihanına az kalan periyotta öğrencilerin akademik bilgi birikiminin yanı sıra ruhsal dayanıklılıklarını artırmaları ve imtihan korkularını yönetebilmeleri muvaffakiyet için gereklidir. Bilişsel-davranışçı terapi temelli müdahaleler, mindfulness uygulamaları, motivasyon artırıcı teknikler ve tesirli vakit idaresi imtihan muvaffakiyetini olumlu istikamette etkileyen temel bileşenlerdir. Ayrıyeten sağlıklı hayat alışkanlıklarının ihmal edilmemesi, öğrencilerin genel performansını yükseltmektedir. Eğitimciler ve aileler, öğrencilerin bu süreçte ruhsal takviye almalarını teşvik etmeli, gerektiğinde profesyonel yardım almaları tarafında rehberlik etmelidir.

Kaynakça

Hussain, M., & Parveen, S. (2019). Cognitive-behavioral therapy for test anxiety: A review. Journal of Behavioral Sciences, 29(1), 25-37.

López-Minguez, J., Ortiz-Teruel, M., González-Muñoz, M., & Romero, S. (2019). The impact of sleep and nutrition on academic performance: A review. Nutrients, 11(6), 1369. https://doi.org/10.3390/nu11061369

Macan, T. H. (1994). Time management: Test of a process model. Journal of Applied Psychology, 79(3), 381–391. https://doi.org/10.1037/0021-9010.79.3.381

Martin, A. J., & Marsh, H. W. (2008). Academic resilience and its psychological and educational correlates: A construct validity approach. Psychology in the Schools, 45(3), 215–227. https://doi.org/10.1002/pits.20307

Öztürk, Ö., & Tüzün, E. H. (2019). The effect of progressive muscle relaxation training on test anxiety and academic performance: A meta-analysis. Turkish Journal of Psychology, 34(82), 1-12.

Owens, M., Stevenson, J., Hadwin, J. A., & Norgate, R. (2012). Anxiety and depression in academic performance: An exploration of the mediating factors of worry and working memory. School Psychology International, 33(4), 433–449. https://doi.org/10.1177/0143034311427433

Putwain, D. W. (2007). Test anxiety in UK schoolchildren: Prevalence and demographic patterns. British Journal of Educational Psychology, 77(3), 579–593. https://doi.org/10.1348/000709906X156971

Schunk, D. H., & DiBenedetto, M. K. (2020). Motivation and social-emotional learning: Theory, research, and practice. Learning and Instruction, 70, 101281. https://doi.org/10.1016/j.learninstruc.2020.101281

Smith, B. W., Dalen, J., Wiggins, K., Tooley, E., Christopher, P., & Bernard, J. (2008). The brief resilience scale: Assessing the ability to bounce back. International Journal of Behavioral Medicine, 15(3), 194-200. https://doi.org/10.1080/10705500802222972

Spielberger, C. D. (2010). State-Trait Anxiety Inventory. The Corsini Encyclopedia of Psychology.

Walker, M. P. (2009). The role of sleep in cognition and emotion. Annals of the New York Academy of Sciences, 1156, 168–197. https://doi.org/10.1111/j.1749-6632.2009.04416.x

Zenner, C., Hinz, A., & Herbert, J. D. (2014). Mindfulness-based interventions in schools—a systematic review and meta-analysis. Frontiers in Psychology, 5, 603. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2014.00603

Zeidner, M. (2014). Test anxiety: The state of the arka. In M. Zeidner, P. C. Schmitz, & M. E. Spielberger (Eds.), Handbook of anxiety and fear (pp. 367–404). Academic Press.