Toksik Alakaların Temel Özellikleri
– **Manipülasyon:** Karşı tarafın isteklerine boyun eğilmesi için suçluluk, tehdit ya da duygusal baskı tekniklerinin kullanılması.
– **Gaslighting:** Kişinin gerçeklik algısının sorgulatılması, “abartıyorsun”, “bunu sen uydurdun” üzere sözlerle kişinin kendinden kuşku duymasının sağlanması.
– **Aşağılama ve küçümseme:** Daima eleştirme, karşılaştırma ve kişinin kıymetini küçültme davranışları.
– **Duygusal ihmal yahut istismar:** Sevgiyle cezalandırma, görmezden gelme, duygusal ara kurma.
Bu ilgilerde kişi ekseriyetle suçluluk, değersizlik, çaresizlik üzere ağır hisler yaşar lakin bu bağ biçiminden kopmakta zorlanır.
Psikodinamik Perspektiften Toksik Bağlantı Bağı
Psikodinamik kuram, bireyin münasebetlerdeki tekrar eden kalıplarını çocukluk tecrübeleriyle ilişkilendirir. Çocuklukta sevgi şartlı verilmişse ya da birey sık sık eleştirilmişse, bu tecrübeleri yetişkinlikte de yine yaşamak için toksik münasebetlere yönelme eğilimi olabilir. Bu alakalar, kişinin “tanıdık acıyı” yaşaması için bilinçdışı bir çekim yaratır.
Kimi bireyler, toksik partnerde ebeveyn figürünü yine yaratır ve bu bağda kendini onarmaya çalışır. Fakat bu döngü çoğunlukla yeni travmalar yaratır.
Toksik Bağdan Neden Ayrılamıyoruz?
– **Bağımlılık:** Ağır sevgi-suçluluk döngüsü bağımlılık yaratır.
– **Korku:** Yalnız kalma korkusu, ekonomik ya da toplumsal dertler.
– **Umut:** Karşı tarafın değişeceğine dair inanç.
– **Özdeğer Sorunu:** Kişinin kendini daha uygununu hak etmeyen biri olarak görmesi.
Bu ögeler, bireyin toksik münasebette kalmasını sağlayan içsel ve dışsal tuzaklardır.
Çıkış Yolları
1. **Farkındalık geliştirme:** Alakada neyin sıhhatsiz olduğunu tanımlamak birinci adımdır.
2. **Sınır koyma:** Sağlıklı sonlar, duygusal istismarın önüne geçer.
3. **Profesyonel dayanak alma:** Terapi süreci, bağımlı alaka döngüsünden çıkışta çok tesirlidir.
4. **Kendilik bedeli çalışmaları:** Kişinin kendine hürmetini artıracak içsel ve dışsal kaynakları güçlendirmek gerekir.
5. **Destek ağı oluşturma:** Güvenilen arkadaşlar, aile üyeleri ile paylaşım, yalnız olmadığını hissettirir.
Terapi Sürecinde Toksik İlişkiler
Terapi, bireyin toksik alakayı fark etmesini ve çıkış yolları geliştirmesini sağlar. Bilişsel davranışçı yaklaşımlar, kişinin inanç sistemini sorgularken; psikodinamik yaklaşımlar, geçmişle kurduğu alakayı anlamasına dayanak olur. Şema terapi ve bağlanma kuramı da toksik ilgilerin temelinde yatan yapıları anlamada tesirli araçlardır.
Sonuç
Toksik münasebetlerden çıkmak güç lakin mümkündür. En değerli adım, bu alakanın sıhhatsiz olduğunun farkına varmaktır. Kendi duygusal gereksinimlerini tanıyan, sonlarını bilen ve kendine kıymet veren bireyler, sağlıklı ilgiler kurma kapasitesine sahiptir. Düzgünleşme, birden fazla vakit bu bağdan çıktıktan sonra başlar.
Uzman Psikolog Mustafa Cem Oğuz
