Modern dünyada dış görünüşe verilen ehemmiyet, bireylerin vücut algısı üzerinde büyük bir tesire sahiptir. Toplumsal medya, reklamlar, hoşluk standartları ve estetik trendler, şahısların kendi bedenlerine karşı eleştirel yaklaşmasına neden olabilir. Bu durum kimi bireylerde, bilhassa de bayanlarda, beden dismorfik bozukluğu (dismorfofobi) gelişmesine yol açabilir. Dismorfofobi, bireyin vücudunda var olmayan ya da çok hafif kusurları abartılı biçimde algılayarak takıntı hâline getirmesidir. Bu makalede, dismorfofobinin ne olduğu, nedenleri ve bayanların psikolojisine olan tesirleri ele alınacaktır.
Dismorfofobi, kişinin fizikî görünümüne dair daima telaş duyması ve bu kusurları düzeltme dileği ile hayat kalitesinin olumsuz etkilenmesiyle karakterizedir. Çoklukla ergenlik devrinde başlar ve vakitle daha önemli ruhsal problemlere yol açabilir. Bayanlar ortasında daha yaygın görülen bu bozukluk, toplumsal hoşluk beklentileri ile ferdi özgüven ortasında sıkışmış bir ruhsal durumdur (Phillips, 2005). Bilhassa günümüzde, toplumsal medyada daima olarak “kusursuz” vücutlar ve yüzler görmek, bireylerde kendi görünümlerine dair memnuniyetsizlik oluşturabilir. Filtreler, düzenlenmiş fotoğraflar ve estetik müdahaleler, gerçek ile sanal ortasında büyük bir algı farkı yaratmaktadır (Walker & Thompson, 2023). Dismorfofobisi olan bireyler, aynaya baktıklarında sırf kusurlarını görürler ve bu kusurlar, öbürleri tarafından fark edilmese bile onlar için önemli bir dert kaynağı hâline gelir. Bu rahatsızlık yalnızca ruhsal değil; tıpkı vakitte toplumsal boyutlu bir sıkıntıdır. Dismorfofobi, kişinin beşerlerle irtibat kurmaktan kaçınmasına, konuttan çıkmaktan çekinmesine ve hatta birtakım durumlarda iş yahut okul hayatını bırakmasına neden olabilir (APA, 2022). Birebir vakitte depresyon, anksiyete bozuklukları ve obsesif kompulsif belirtilerle birlikte görülebilir. Bayanlar açısından değerlendirildiğinde, hoşluğun bir muvaffakiyet ölçütü üzere sunulduğu toplumlarda bu tıp tasaların artması hayli doğaldır. Medyada idealize edilen hoşluk anlayışı, birçok bayanın kendisini yetersiz ve eksik hissetmesine neden olur. Bu durum, bilhassa genç bayanlarda dismorfofobik fikirlerin oluşmasını tetiklemektedir (Veale et al., 2016).
Dismorfofobi, çağımızın giderek artan ruhsal meselelerinden biridir ve bilhassa bayanlar üzerinde ağır bir tesiri bulunmaktadır. Hoşluğun ön planda tutulduğu toplumsal yapılar, bireyleri kendi vücutlarına karşı daha acımasız ve eleştirel hale getirmekte; bu da dismorfofobik fikirleri beslemektedir. Bu nedenle, bireylerin vücutlarını olduğu üzere kabul etmeyi öğrenmeleri, toplumsal hoşluk normlarının sorgulanması ve ruhsal takviye sistemlerinin güçlendirilmesi son derece kıymetlidir. Ruhsal sağlamlık, sadece dış görünüş değil, içsel istikrar ve kendilik bedelini de kapsayan bir yapı olarak ele alınmalıdır.
Kaynakça
• American Psychiatric Association. (2022). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed., Text Revision).
• Phillips, K. A. (2005). The broken mirror: Understanding and treating body dysmorphic disorder. Oxford University Press.
• Veale, D., Gledhill, L. J., Christodoulou, P., & Hodsoll, J. (2016). Body dysmorphic disorder in different settings: A systematic review and estimated weighted prevalence. Body Image, 18, 168–186. https://doi.org/10.1016/j.bodyim.2016.07.003
• Walker, R., & Thompson, L. (2023). Digital beauty: AI filters and female identity. Psychology & Society, 18(4), 45–61.
