### Ruhsal Dayanıklılık Nedir?
Ruhsal dayanıklılık, bireyin gerilim, travma, kayıp, başarısızlık üzere olumsuz hayat olaylarına karşı ahenk sağlayabilme ve toparlanabilme kapasitesidir. Bu kapasite:
– Duygusal regülasyon,
– Sorun çözme hüneri,
– Umut duygusu,
– İçsel motivasyon,
– Toplumsal dayanak alma ve verme üzere ögelerden oluşur.
Dayanıklılık, çocuğun hem ferdi özelliklerinden hem de çevresel kaynaklardan etkilenir.
### Ebeveynin Rolü
1. **Güvenli Bağlanma Sağlamak**
İnançlı bağlanma, dayanıklılığın temelidir. Çocuğun gereksinimlerine hassas ve dengeli biçimde yanıt veren ebeveynler, çocuğun dünyayı muteber bir yer olarak algılamasını sağlar. Bu da içsel inanç ve istikrar geliştirir.
2. **Duyguları Tanımaya ve Tabir Etmeye Alan Açmak**
Ebeveynin çocuğun hislerini bastırmak yerine anlamaya çalışması, duygusal farkındalığın gelişmesini sağlar. Hislerini tanıyan çocuk, gerilim karşısında daha sağlıklı reaksiyonlar verir.
3. **Model Olmak**
Çocuklar, ebeveynlerinin gerilimle nasıl baş ettiğini gözlemleyerek öğrenir. Zorluklar karşısında sakinliğini koruyan, tahlil odaklı ve esnek kalan ebeveynler çocuklara dolaylı yoldan dayanıklılık öğretir.
4. **Hata Yapma Hakkı Tanımak**
Çok hami ya da mükemmeliyetçi ebeveyn tavırları, çocuğun risk almasını ve tecrübeyle öğrenmesini mahzurlar. Yanılgıları gelişimin doğal bir kesimi olarak gören ebeveynler, çocuğun öğrenme motivasyonunu artırır.
5. **Sosyal Hünerleri Desteklemek**
Arkadaş ilişkileri, iş birliği, empati ve paylaşım üzere toplumsal hünerler, çocuğun dış kaynaklardan dayanak alabilmesini kolaylaştırır. Bu da dayanıklılığı güçlendirir.
6. **Kendilik Pahasını Geliştirmek**
Yalnızca muvaffakiyete odaklanan değil, gayretin ve sürecin değerini vurgulayan ebeveynler, çocuğun özsaygısını besler. Özsaygısı güçlü çocuklar, zorluklar karşısında daha az kırılgan olur.
### Risk ve Gözetici Faktörler
**Risk Faktörleri:**
– Ebeveynin ihmalkâr yahut istismarcı tutumu
– Aile içi şiddet yahut huzursuzluk
– Duygusal ihmal
– Çok kontrolcülük
**Koruyucu Faktörler:**
– Dengeli ve sevgi dolu ebeveynlik
– Açık iletişim
– Sorun çözmeye teşvik
– Kendi kararlarını verebilme alanı tanımak
### Terapi Sürecinde Dayanıklılık
Terapide çocuk ve aileyle birlikte çalışıldığında, ebeveynin tavırlarını gözden geçirmesi sağlanabilir. Ebeveynin kendi travmaları, korkuları ve başa çıkma yolları, çocuğa direkt yansır. Bu nedenle ebeveynin kendini tanıması ve geliştirmesi, çocuğun dayanıklılığı için en büyük yatırımdır.
### Sonuç
Dayanıklılık, çocuğun zorluklarla baş edebilme gücünü temsil eder ve bu gücün temeli ailede atılır. Sevgiyle hudut koyabilen, hisleri kabul eden, çocuğuna alan tanıyan ebeveynler, ruhsal olarak güçlü bireyler yetiştirir. Sıkıntı vakitler kaçınılmazdır, lakin sağlam bireyler bu vakitleri aşarak büyür.
—
Uzman Psikolog Mustafa Cem Oğuz
